Prawo nie przewidziało definicji legalnej pojęcia władzy rodzicielskiej. Przyjmuje się, że władza rodzicielska to zespół praw i obowiązków rodziców względem ich małoletnich dzieci. Na władzę rodzicielską składają się uprawnienia do sprawowania opieki nad dzieckiem, jego reprezentacja przed organami oraz sprawowanie opieki nad jego majątkiem.

Władzę rodzicielską nad dziećmi sprawują co do zasady rodzice wspólnie. Jeśli rodzice dziecka żyją w rozłączeniu (np. na skutek rozwodu) o sposobie sprawowania władzy rodzicielskiej orzeka Sąd kierując się przede wszystkim dobrem dziecka. Sąd pozostawia władzę rodzicielską obojgu rodzicom jeśli ci przedstawią zgodne porozumienie co do sposobu sprawowania władzy rodzicielskiej nad dzieckiem.

Władza rodzicielska powstaje co do zasady wraz z urodzeniem się dziecka. Czasem zdarza się jednak, że powstanie władzy rodzicielskiej nastąpi później aniżeli urodzenie się dziecka, co ma miejsce w przypadku uznania ojcostwo, uprawomocnienia się wyroku ustalającego ojcostwo nad małoletnim dzieckiem, czy też w przypadku przywrócenia władzy rodzicielskiej nad małoletnim dzieckiem.

Co do zasady władza rodzicielska ustaje w momencie osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Może zdarzyć się również, że władza rodzicielska ustanie na skutek takich wydarzeń jak śmierć dziecka, śmierć rodzica, wydanie orzeczenia dotyczącego zaprzeczenia ojcostwa, czy też pozbawiającego władzy rodzicielskiej rodzica.

O pozbawieniu, zawieszeniu, ograniczeniu czy przywróceniu władzy rodzicielskiej decyduje Sąd w przypadku zaistnienia odpowiednich przesłanek ku temu.

O sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi decyduję Sąd w wyroku rozwodowym na podstawie całokształtu materiału dowodowego. Jeśli rodzice potrafią ze sobą współdziałać w sprawowaniu władzy rodzicielskiej nad dziećmi po rozwodzie, wówczas Sąd pozostawia im tę władzę wspólnie. Jeśli nie potrafią się porozumieć w tym zakresie, wówczas Sąd ograniczy władzę jednemu z rodziców jedynie do pewnych kwestii, np. do decydowania o wyborze szkoły lub zawodu.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej, ze względu na konsekwencje takiego rozstrzygnięcia jest stosowane przez Sąd w bardzo wyjątkowych przypadkach. Podstawą do pozbawienia władzy rodzicielskiej jest trwała przeszkoda w sprawowaniu władzy rodzicielskiej nad dzieckiem, nadużywanie władzy rodzicielskiej w stosunku do dziecka oraz rażące zaniedbywanie swoich obowiązków w stosunku do niego. Praktycznie, pozbawienie władzy rodzicielskiej ma miejsce sytuacji gdy:

1. rodzic stosuje w stosunku do dziecka przemoc fizyczną lub psychiczną,
2. rodzic nakłania dziecko do złych czynów (np. popełnianie przestępstwa, czy brania środków odurzających), rodzic porzuci dziecko, nie będzie uporczywie płacił alimentów, nie będzie się interesował dzieckiem, a dziecko będzie chodziło zaniedbane lub też nie będzie uczęszczało do placówki szkolnej (pomimo obowiązku), rodzic będzie nadużywał alkoholu lub innych środków odurzających i sprawowanie przez niego władzy rodzicielskiej będzie zarówno niemożliwe jak i niebezpieczne dla dziecka;
3. rodzic wyjedzie na stałe za granicę lub będzie długotrwale pozbawiony wolności (chociaż w takich przypadkach sądy raczej preferują ograniczenie władzy rodzicielskiej lub jej zawieszenie).

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy Sąd może pozbawić rodzica wykonywania władzy rodzicielskiej w przypadku wystąpienia trwałej przeszkody uniemożliwiającej wykonywanie władzy rodzicielskiej (np. w wyniku orzeczenia wieloletniej kary pozbawienia wolności lub choroby związanej z długotrwałą hospitalizacją). Powodem odebrania władzy rodzicielskiej jest także jej nadużywanie przez rodzica (np. znęcanie się nad dzieckiem) oraz rażące zaniedbywanie obowiązków względem dziecka (np. głodzenie dziecka, brak podawania niezbędnych leków, pozostawienie dziecka samego bez opieki na kilka dni).

Prawo nie różnicuje rodziców ze względu na płeć, a więc zarówno mama jak i tata mają takie same prawa do sprawowania władzy rodzicielskiej nad dzieckiem.

Podczas sprawy o pozbawienie władzy rodzicielskiej celem Sądu jest ustalenie, czy istnieją podstawy do pozbawienia władzy rodzicielskiej, czy też nie. Przesłanki, od których zależy pozbawienie władzy rodzicielskiej są określone w ustawie z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy i należą do nich nadużywanie władzy rodzicielskiej w stosunku do dziecka lub rażące zaniedbywanie obowiązków w stosunku do dziecka. Sąd w trakcie sprawy będzie zadawał właśnie pytania mające na celu ustalenie tych okoliczności, czyli w przypadku zaniedbywania obowiązków w stosunku do dziecka będzie pytał, czy dziecko jest odpowiednio żywione, czy jest czyste, czy ubrane odpowiednio do pogody, czy rodzice zapewniają mu rozrywki odpowiednie do wieku, czy podają odpowiednie lekarstwa, czy pozostają w kontakcie z placówką, do której dziecko uczęszcza, czy odrabiają z dzieckiem lekcje itp.

Opieka naprzemienna jest to sposób w jaki rodzice mogą sprawować władzę rodzicielską nad dzieckiem lub dziećmi. Warunkiem sprawowania opieki naprzemiennej jest posiadanie przez oboje z rodziców nieograniczonej władzy rodzicielskiej. Celem opieki naprzemiennej jest opiekowanie się dzieckiem przez każdego z rodziców w takich samych okresach czasu, co w praktyce zwykle wygląda tak, że dziecko np. przez tydzień lub dwa tygodnie jest u mamy, a następnie jedzie na taki sam okres do taty. Zdarza się, że rodzice decydują się na tzw. „opiekę gniazdową” – szczególny rodzaj opieki naprzemiennej, który polega na tym, że dziecko na stałe przebywa w jednym miejscu, natomiast to rodzice cyklicznie sprawują nad nim opiekę. Zazwyczaj Sądy orzekają opiekę naprzemienną, gdy rodzice nie mieszkają od siebie daleko, żeby nie było to zbyt uciążliwe dla dziecka.

Porozumienie rodzicielskie zwane też planem wychowawczym jest pisemną umową pomiędzy rodzicami, w której rodzice regulują najważniejsze kwestie związane z dzieckiem, tj. jego miejscem zamieszkania, sposobem sprawowania opieki nad dzieckiem, formułę kontaktów z dzieckiem, czy wysokość alimentów na dziecko.

W sprawie o władzę rodzicielską Sądem właściwym jest Sąd Rejonowy (Wydział Rodzinny i Nieletnich) w okręgu którego mieszka dziecko, którego sprawa dotyczy.

Oczywiście, jeśli ustaną przesłanki, dla których władza rodzicielska została ograniczona, zawieszona lub też rodzic został jej pozbawiony, po złożeniu stosownego wniosku, Sąd może przywrócić władzę rodzicielską. Zaznaczyć trzeba, że pobawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej nie ma na celu „ukarania rodzica”,  a jedynie zadbanie o dobro dziecka.

W przepisach prawa nie ma definicji legalnej pojęcia „dobro dziecka”. W postanowieniu z dnia 11 lutego 1997 r., sygn. akt II CKN 90/96 Sąd Najwyższy wyjaśnił, że „pojęcie dobra dziecka z jednej strony obejmuje całą sferę najważniejszych jego spraw osobistych, przykładowo takich jak rozwój fizyczny i duchowy, odpowiednie kształcenie i wychowanie oraz przygotowanie do dorosłego życia, z drugiej zaś – ma ono wyraźny wymiar materialny. Polega on na konieczności zapewnienia dziecku środków do życia i realizacji celów o charakterze osobistym, a w wypadku gdy ma ono swój majątek, także na dbałości o jego interes majątkowy” (Legalis, nr 333272)

Konsekwencją ograniczenia władzy rodzicielskiej nad dzieckiem jest to, że rodzic nie może decydować o dziecku w pełnym zakresie, przy czym Sąd w postanowieniu wskazuje w jakich kwestiach rodzic zachowa prawo do podejmowania decyzji (np. o wyborze szkoły) lub do jakich informacji o nim będzie miał dostęp (np. do informacji o postępach w nauce, czy wynikach leczenia).