Utrudnianie kontaktów z dzieckiem

Rozstanie i rozwód zawsze wiąże się z wieloma, często negatywnymi emocjami dla całej rodziny. Niestety w przepychanki pomiędzy małżonkami czy byłymi partnerami bardzo często wciągane są dzieci, co zawsze odbija się negatywnie na ich psychice. Byłym partnerom wydaje się, że najlepszym sposobem na uprzykrzenie życia drugiemu, jest „regulowanie” kontaktów z dzieckiem według swojego uznania, co małymi kroczkami prowadzi do alienacji rodzicielskiej, czego konsekwencją jest zaburzenie relacji dziecka z drugim z rodziców. Co ciekawe, działania zmierzające od alienacji rodzicielskiej podejmowane są świadomie oraz nieświadomie, a sama alienacja rodzicielska jest uznawana za formę przemocy emocjonalnej. Jej konsekwencją jest niechęć, a w skrajnych przypadkach nawet wrogość w stosunku do drugiego z rodziców i zerwanie z nim więzi emocjonalnych. W naszej pracy zawodowej możemy obserwować takie zjawiska bardzo często, przechodząc przez wszystkie ich etapy, od początkowych krótkich narzekań na spotkania z drugim rodzicem, poprzez całkowitą wrogość do drugiego z rodziców i odmawianie z nim kontaktów. Zaznaczyć jednak trzeba, że manipulacji dziećmi dopuszczają się tak samo matki jak i ojcowie, a każdy z nas zna przynajmniej jedną rodzinę, w których takie zachowania występowały. Utrudnianie kontaktów z dzieckiem to dzisiaj naprawdę poważny problem społeczny.

Ustalenie kontaktów z dzieckiem

Trzeba pamiętać, że prawo do kontaktów z dzieckiem jest zarówno przywilejem jak i obowiązkiem rodzica. Prawo do kontaktów jest niezależne od władzy rodzicielskiej i obowiązku alimentacyjnego, co oznacza, że może wystąpić sytuacja, w której rodzic mając ograniczoną władzę rodzicielską lub będąc jej pozbawiony całkowicie będzie mógł spotykać się z dzieckiem, jeśli jego dobro się temu nie sprzeciwia. Dobro dziecka, jak wielokrotnie wskazywane było w publikowanych artykułach, jest wartością nadrzędną w postępowaniach z zakresu prawa rodzinnego.

Prawo do kontaktów przysługuje rodzicom niezależnie od tego, czy rodzice byli małżeństwem czy tez pozostawali w związku partnerskim. Jeśli rodzice nie byli w związku małżeńskim wówczas, gdy potrafią się porozumieć i współpracować w tym zakresie, to nie ma potrzeby regulowania tych kwestii w drodze mediacji czy w ramach postępowania sądowego. Odrobinę inaczej wygląda sprawa, jeśli rodzice dziecka byli małżeństwem, ponieważ w wyroku rozwodowym Sąd orzeka o kwestiach związanych z małoletnimi dziećmi. Przepisy k.r.o., a dokładnie art. 58 § 1 b k.r.o. przewiduje jednak możliwość nieorzekania o kontaktach z dzieckiem, jeśli małżonkowie złożą zgodny wniosek o nieorzekanie o nich. Sąd też nie orzeka o kontaktach z dzieckiem jeśli rodzice przed bądź w trakcie rozwodu zawrą porozumienie rodzicielskie.

Niejednokrotnie zdarza się jednak, że rodzice nie potrafią dojść do żadnego porozumienia w kwestii kontaktów, co zwykle kończy się złożeniem do Sądu wniosku o ustalenie kontaktów z dzieckiem. Wniosek o ustalenie kontaktów z dzieckiem składa się do Sądu Rejonowego, w okręgu którego dziecko ma miejsce zamieszkania. Wniosek o ustalenie kontaktów podlega opłacie w wysokości 100,00 zł, a opłatę uiszcza się na rachunek bankowy Sądu właściwego. Wniosek o ustalenie kontaktów powinien zawierać zaproponowaną formułę kontaktów rodzica z dzieckiem. Kontakty te, w zależności od wieku dziecka, mogą obywać się w weekendy, w święta, czy w okresie wakacyjnym, zarówno w domu, w którym mieszka dziecko, jak i w domu rodzica uprawnionego do kontaktów, czy też w przestrzeni publicznej. Jeśli rodzice zamieszkują blisko siebie, często rodzic chciałby mieć jeszcze w ciągu tygodnia możliwość spotkania się z dzieckiem nawet na kilka godzin. Co więcej, w przypadku gdy rodzice mieszkają daleko od siebie można wnieść o zapewnienie kontaktów za pomocą środków porozumiewania się na odległość, np. telefonicznie, czy też za pomocą komunikatorów takich jak Skype, WhatsApp, czy Messenger. Składając wniosek o ustalenie kontaktów z dzieckiem można również złożyć wniosek o zabezpieczenie kontaktów na czas trwania postępowania co pozwoli zapewnić osobistą styczność z dzieckiem już w trakcie postępowania sądowego, które może toczyć się przez kilka miesięcy. Ostatecznie, po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, Sąd wyda postanowienie, w którym sztywno określi kontakty rodzica z dzieckiem.

Ustalenie kontaktów z dzieckiem, jak zostało wskazane, może nastąpić także w ramach wyroku w sprawie o rozwód. Wówczas, jeśli rodzice zawarli porozumienie rodzicielskie to Sąd orzekający albo wciąga do sentencji wyroku formułę kontaktów ustaloną w treści porozumienia rodzicielskiego albo odstępuje o orzekaniu o kontaktach, jeśli małżonkowie tak zawnioskują.

Utrudnianie kontaktów z dzieckiem

Niestety niejednokrotnie zdarza się, że pomimo ustalonych kontaktów, rodzice, chcąc sobie zrobić na złość celowo nie przestrzegają obowiązującego pomiędzy nimi harmonogramu. Utrudnianie kontaktów z dzieckiem najczęściej polega na:

1. Wymyślaniu  nieprawdziwych historii uniemożliwiających odbycie spotkań, jak np. choroba dziecka czy wizyta u lekarza;
2. Manipulowaniu dzieckiem poprzez opowiadanie historii na temat drugiego rodzica (również nieprawdziwych), co powoduje, że dziecko odmawia kontaktu, ewentualnie poprzez obiecanie mu innej formy rozrywki w czasie kiedy ma odbyć się kontakt (lub w zamian za ten kontakt), co powoduje, że spotkanie z drugim rodzicem staje się mniej atrakcyjne, a dziecko odmawia kontaktu;
3. Wywiezieniu dziecka bez zgody i wiedzy drugiego rodzica i całkowite uniemożliwienie  mu kontaktu z dzieckiem.

Takie działania prowadzą do alienacji rodzicielskiej rodzica niewiodącego. Zdarza się jednak, że nieprawidłowości w realizowaniu kontaktów wynikają właśnie z postawy rodzica niewiodącego. Najczęściej będzie to polegało na uporczywym spóźnianiu się na kontakty, odwoływaniu zaplanowanych kontaktów na tzw. „ostatnią chwilę” oraz na odwożeniu dziecka po kontaktach w innych godzinach niż umówionych.

Jeśli rodzic ma utrudniony kontakt z dzieckiem, wówczas jedyną możliwością dla niego jest zwrócenie się z wnioskiem do Sądu o podjęcie stosownych działań, czyli o tzw. egzekucję kontaktów z dzieckiem.

Egzekucja kontaktów z dzieckiem

Możliwość egzekucji kontaktów z dzieckiem została uregulowana w art. 598¹⁵-598²² ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (dalej również jako „k.p.c.”). Postępowanie to ma na celu zdyscyplinowanie rodzica zaburzającego kontakty z dzieckiem poprzez wymierzenie mu niejako kary finansowej za dokonane naruszenia.

Jak wskazano powyżej z taką karą może się spotkać zarówno rodzic wiodący, czyli ten, u którego dziecko na co dzień przebywa, jak i ten, który jest uprawniony do kontaktu z dzieckiem. Postępowanie to jest dwuetapowe:

1. Zagrożenie nakazaniem zapłaty oznaczonej kwoty pieniężnej;
2. Nakazanie zapłaty oznaczonej kwoty pieniężnej.

Pierwszym etapem egzekucji kontaktów z dzieckiem jest wydanie przez właściwy Sąd rodzinny postanowienia o zagrożeniu ukaraniem karą pieniężną. Postanowienie o zagrożeniu karą pieniężną może zostać wydane wobec rodzica wiodącego, czyli tego pod którego pieczą dziecko pozostaje, rodzica uprawnionego do kontaktu oraz tego, któremu kontakt ten ze względu na dobro dziecka został zakazany.

Postepowanie to toczy się w ramach postępowania nieprocesowego. Do wniosku rozpoczynającego postępowanie należy dołączyć odpis prawomocnego orzeczenia, lub ugody zawartej w sprawie o kontakty, które nie są wykonywane. We wniosku należy opisać na czym konkretnie polegają dokonywane przez drugiego rodzica naruszenia.

Przepisy k.p.c. nie wskazują maksymalnej ani minimalnej sumy, którą Sąd może zagrozić, a następnie ją zasądzić, odwołując się jedynie do sytuacji majątkowej osoby, pod której pieczą dziecko pozostaje. Określając tę sumę, Sąd powinien kierować się również stopniem naruszenia dobra dziecka, wziąć pod uwagę charakter i zakres naruszeń, stopień zawinienia osoby, która się ich dopuszcza, jak również liczbę oraz częstotliwość tych naruszeń. Niezależnie jednak od tego, to kwota ta powinna być dyscyplinująca, a więc dolegliwa dla zobowiązanego, tak aby zapewniała skuteczność prawidłowego wykonywania kontaktów w przyszłości i w każdym przypadku kwota ta będzie innej wysokości.

Jeśli Sąd wyda postanowienie oddalające wniosek o zagrożenie nakazaniem zapłaty sumy pieniężnej rodzicowi, który nie wykonuje wcale bądź wykonuje niewłaściwie kontakty z dzieckiem, przysługuje zażalenie.

Drugim etapem jest nakazanie przez Sąd zapłaty kary pieniężnej przez rodzica, któremu uprzednio zagrożono zapłatą kary finansowej. Suma, której można żądać od rodzica naruszającego kontakty powinna być obliczona stosownie do liczby dokonanych naruszeń. Sąd, wydając postanowienie nakazujące zapłatę, jest zasadniczo związany wysokością sumy wskazanej w postanowieniu o zagrożeniu zapłatą. Jednakże, w wyjątkowych okolicznościach może ją zmienić. Do wypadków uzasadniających zmianę wysokości kwoty można zaliczyć m.in. utratę pracy przez rodzica zobowiązanego, przejście na rentę czy pozbawienie wolności.

Prawomocne postanowienie Sądu jest tytułem wykonawczym, bez potrzeby nadawania mu klauzuli wykonalności, a na jego podstawie prowadzona jest później egzekucja przez komornika.

Co ważne, zgodnie z art. 598²⁰ k.p.c. Sąd umorzy postępowanie, jeżeli w ciągu sześciu miesięcy od uprawomocnienia się ostatniego postanowienia wydanego w danej sprawie, nie wpłynął kolejny wniosek dotyczący wykonywania kontaktów z dzieckiem.

Na sam koniec należy wskazać, że zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 czerwca 2022 r. , sygn. akt SK 3/20, zgodnie z którym „art. 598¹⁶ § 1 w związku z art. 598¹⁵ § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego w zakresie, w jakim obejmują sytuacje, w których niewłaściwe wykonywanie lub niewykonywanie obowiązków związane jest z zachowaniem dziecka, niewywołanym przez osobę, pod której pieczą dziecko to się znajduje, są niezgodne z art. 48 ust. 1 zdanie drugie oraz art. 72 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.”

Egzekucja komornicza kontaktów z dzieckiem

Jak wskazano powyżej prawomocne postanowienie Sądu jest tytułem wykonawczym, bez potrzeby nadawania mu klauzuli wykonalności i to właśnie na jego podstawie prowadzona jest późniejsza egzekucja komornicza. W praktyce wygląda to tak, że uprawniony (rodzic, któremu utrudniane są kontakty) musi złożyć do komornika wniosek o wszczęcie egzekucji i załączyć do niego tytuł egzekucyjny. W postępowaniu egzekucyjnym komornik dokonuje zajęcia majątku rodzica który utrudnia kontakty (rachunków bankowych, majtku ruchomego i nieruchomości). Taka egzekucja ma jednak aspekt stricte finansowy, a nie zmusi opornego rodzica do tego, aby umożliwiał drugiemu rodzicowi realizowanie spotkań z dzieckiem.

Kontakty z Dzieckiem Adwokat Rzeszów – Pomoc

Sprawy ze spektrum kontaktów z dzieckiem zawsze należą do kategorii spraw bardzo emocjonalnych. Niezależnie od tego jaki jest powód rozstania rodziców, ważne jest, żeby dobro dziecka na tym nie ucierpiało. Wciąganie dzieci w rozgrywki pomiędzy byłymi partnerami zawsze wiąże się z uszczerbkiem dla nich i ich późniejszego funkcjonowania w społeczeństwie. Niezależnie od tego, co zostało napisane na początku, że w pracy adwokata spotykamy się codziennie z takimi zagraniami ze strony byłych partnerów, to jednak coraz częściej można zaobserwować prawidłowo funkcjonujące rodziny po rozstaniu i rozwodzie.